Vitamin D
آزمایش ویتامین D
رنج نرمال آزمایش ویتامین D
25_هیدروکسی D کل (D2 + D3) : 25 _ 80 ng/ml
25 (OH)2 D و 1 :
-
مردان : 18 _ 64 pg/ml
-
زنان : 18 _ 78 pg/ml
کاربرد آزمایش ویتامین D
از سطح ویتامین D به منظور حصول اطمینان از وجود مقدار کافی این ویتامین در زنان یائسه جهت جذب کلسیم رژیم غذایی استفاده می شود. پژوهش های فراوانی نشانگر نقش ویتامین D در پیشگیری از استئوپوروز و سرطان می باشد ؛ از این رو درخواست انجام این آزمون خونی در بیماران رو به افزایش گذاشته است.
شرح آزمایش ویتامین D
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که به دو شکل اصلی D2 ( یا ارگوکلیسفرول ) و D3 ( یا کوله کلیسفرول ) وجود دارد. به علاوه اصطلاح ویتامین D به متابولیت های هیدروکسیله ی این ترکیبات نیز اطلاق می گردد. منبع ویتامین D2 رژیم غذایی است. تنها غذای طبیعی غنی از ویتامین D ماهی است ، از این رو بیشتر ویتامین D در کشورهای صنعتی از محصولات غنی شده یی مانند شیر ، شیر سویا ، غلات صبحانه یا مکمل ها تامین می شود.
ویتامین D3 در پوست در معرض نور آفتاب ، به ویژه پرتو ماورای بنفش B (UVB) ساخته می شود. داستان آن بدین صورت است که 7 _ دهیدروکلسترول با پرتو ماورای بنفش (UVB) B در طول موج های 270_ 300 nm واکنش داده و ویتامین D3 تولید می کند. این طول موج در اشعه ی خورشید سطح دریا هنگامیکه اندکس UV بیشتر از 3 باشد وجود دارد. این طول موج ها در تمامی روز های مناطق گرمسیری و در روزهای فصول بهار و تابستان مناطق معتدل وجود دارد و تقریبا هیچگاه در حلقه های قطبی موجود نمی باشد. مقدار کافی ویتامین D3 تنها پس از 10_15 دقیقه تماس نور آفتاب با صورت ، بازوها ، دست ها یا پشت ( بدون مصرف لوسیون های ضد آفتاب ) ، حداقل دو بار در هفته ، در پوست ساخته می شود. ملانین همانند فیلتر نوری پوست عمل می کند. افرادی که ملانین بیشتری در پوست خود دارند در مقایسه با پوست های کم ملانین نیازمند نور خورشید بیشتری جهت ساخت مقدار مشابهی ویتامین D می باشند.
ویتامین D تولیدی در پوست یا مصرفی در غذا ، در کبد و کلیه به شکل فیزیولوژیکی فعال ویتامین D به نام 1 و 25 _ دی هیدروکسی ویتامین(1,25 [OH]2 D) D تبدیل می شود. در پی این تبدیل ، شکل هورمونی و فعال ویتامین D وارد گردش خون می گردد. ویتامین D پس از اتصال به پروتئینی ناقل در پلاسما به نام " پروتئین متصل شونده به ویتامین D" (VDBP) به سوی اندام های گوناگون هدف حمل می شود. شکل هورمونی فعال ویتامین D تاثیر بیولوژیکی خود را با اتصال به " گیرنده ی ویتامین D " (VDR) واقع در هسته ی سلول های هدف اعمال می کند. با اتصال ویتامین D3 به VDR ، VDR به منزله ی عامل نسخه برداری عمل می کند که سبب تغییر در بیان ژن پروتئین های ناقل جذب کلسیم از روده ( مانند TRPV6 و کلبیندین ) می گردد. فعال گشتن VDR در روده ، استخوان ، کلیه و سلول های غده پاراتیروئید موجب ثبات سطح کلسیم و فسفر خون می شود.
ویتامین D سطح کلسیم و فسفر خون را از طریق تسریع جذب آنها از مواد غذایی روده و نیز باز جذب کلسیم از کلیه ها تنظیم می نماید. بدین ترتیب مینرالیزه گشتن طبیعی استخوان که برای رشد و دگرگونی های استخوانی ضروری است امکان پذیر می گردد.
ویتامین D مانع از ترشح هورمون پاراتیروئید از غده پاراتیروئید می شود. این ویتامین سیستم ایمنی را با افزایش قدرت فاگوسیتوز ، فعالیت ضد توموری و سایر فعالیت های تنظیم کننده ی ایمنی تقویت می کندو کمبود ویتامین D می تواند به علت عدم مصرف کافی در رژیم غذایی ، عدم تماس کافی با نور خورشید ، سندرم های سوء جذب ، اختلالات کبدی یا کلیوی ، یا شماری از اختلالات متابولیکی ارثی باشد. کمبود آن سبب اختلال منیرالیزه شدن استخوان و در نتیجه بیماری نرمی استخوان ( ریکتس در کودکان و اسئومالاسی در بزرگسالان ) می گردد. به علاوه کمبود ویتامین D می تواند در پیدایش استئوپوروز نیز مشارکت داشته باشد.
تصور بر آن است که VDR در تکثیر / آپوپتوز سلولی و نیز تمایز سلول نقش داشته باشد. این عقیده ممکن است تاثیری بر مشاهدات اخیر مبنی بر ارتباط ویتامین D با سرطان کولون ، سرطان سینه و پانکراس داشته باشد. برخی مطالعات اخیر نشانگر همبستگی مفیدی میان مصرف ویتامین D و پیشگیری از سرطان است. کمبود ویتامین D در ارتباط با افزایش فشار خون و ریسک قلبی عروقی نیز می باشد. افزون بر آن ویتامین D به واسطه ی بیان VDR در منوسیت ها و سلول های فعال T و B بر سیستم ایمنی اثر می گذارد.
سطح ویتامین D را می توان در خون اندازه گرفت. معمولا 25_ هیدروکسی D2 و D3 را اندازه گیری کرده و جمع می کنند تا سطح 25_ هیدروکسی D کل به دست آید. درمان بر اساس سطح هیدروکسی D کل انجام می پذیرد. سطح کمتر از 20 ng/ml نشانه ی کمبود ویتامین D است ؛ سطح بین 20_30 ng/ml نشانگر مقدار ناکافی است و سطح مطلوب آن مقادیر بالاتر از 30 ng/ml می باشد. در دستورالعمل رژیم غذایی برای امریکاییان ، توصیه شده که افراد مسن تر ، افراد تیره پوست و کسانی که در معرض پرتوی ماورای بنفش کافی ( یعنی نور خورشید ) قرار نمی گیرند ، مقدار بیشتری ویتامین D_ معمولا از غذاهای غنی شده ( مانند شیر ) و / یا مکمل ها – استفاده کنند.
روغن جگر ماهی و تخم مرغ از منابع طبیعی سرشار از ویتامین D می باشند. با افزایش سن ، نیاز به ویتامین D نیز رو به فزونی می گذارد و از سویی نیز از توانایی پوست جهت تبدیل 7 _ هیدروکلسترول به D3 نیز کاسته می شود. به علاوه با بالارفتن سن ، توانایی کلیه برای تبدیل ویتامین D2 به شکل فعال آن کاهش می یابد و نیاز به مصرف مکمل های D را در اشخاص مسن بیشتر می نماید. سایر اشخاص در معرض خطر کمبود ویتامین D عبارتند از :
-
اطفالی که شیر مادر می خورند زیرا شیر انسان به تنهایی ویتامین D کافی ندارد.
-
افرادی که کمتر در معرض نورخورشیدند مانند اشخاص خانه نشین یا کسانی که در عرض های جغرافیایی شمالی ( مانند نیوانگلند و آلاسکا ) زندگی می کنند.
-
زنانی که به دلایل مذهبی لباس های بلند می پوشند و سر خود را می پوشانند.
-
مردانی که به سبب شغل شان با خورشید تماس ندارند.
-
افرادی با اندکس جرم بدنی (BMI) بیشتر یا مساوی 30 ، زیرا D2 در چربی زیر پوست به دام می افتد و جذب جریان خون نمی شود.
-
افراد دچار کاهش توانایی جذب چربی رژیم غذایی ، زیرا ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و برای جذب آن نیاز به وجود چربی کافی در رژیم غذایی می باشد.
-
مبتلایان به بیماری های کبدی یا کلیوی زیرا قادر به تبدیل ویتامین D به شکل متابولیکی فعال آن نمی باشند.
مسمومیت با ویتامین D می تواند موجب نشانه هایی غیر اختصاصی مانند تهوع ، استفراغ ، کم اشتهایی ، یبوست ، ضعف ، کاهش وزن ، گیجی و اختلالات ریتم قلب ( مربوط به هیپرکلسمی ) گردد. استفاده از مکمل های کلسیم و ویتامین D در زنان یائسه به منظور کاهش خطر استئوپوروز ، در ارتباط با 17% افزایش خطر پیدایش سنگ کلیه می باشد.
عوامل تداخل کننده آزمایش ویتامین D
-
داروهای کورتیکو استروئیدی به واسطه ی کاهش جذب کلسیم موجب کاهش ویتامین D می گردند.
-
داروهای لاغری ، اورلی استات و داروهای کاهنده کلسترول ، کلستیرآمین می توانند با کاهش جذب ویتامین D و سایر ویتامین های محلول در چربی موجب پایین آمدن سطح ویتامین D گردند.
-
باربیتورات ها و فنی توئین با افزایش متابولیسم کبدی ویتامین D در جهت تبدیل به شکل غیر فعال ، موجب کاهش سطح ویتامین D می گردند.
روش کار و مراقبت از بیمار
ناشتایی : ندارد.
لوله ی معمول خون : قرمز یا سبز
چنانچه بیمار کمبود ویتامین D دارد ، آموزش لازم را در مورد منابع غذایی حاوی ویتامین D و اهمیت نور خورشید به وی بدهید.
افزایش سطح Vitamin D
سندرم ویلیامز (WS) : نوعی اختلال کمیاب ژنتیکی است که مشخصه ی آن عقب افتادگی ذهنی یا مشکلات یادگیری خفیف تا متوسط ، صورتی با ظاهر مخصوص و شخصیتی منحصر به فرد تلفیقی از دوستی بیش از اندازه و درجه بالایی از همدلی همراه با اضطراب می باشد. بارز ترین مشکل طبی بیماران WS ، بیماری قلبی عروقی به علت باریکی شریان ها است. به علاوه WS با افزایش سطح کلسیم و ویتامین D خون در اطفال همراه است.
افراط در مصرف مکمل های رژیم غذایی : افزایش مصرف خوراکی ویتامین D ، بر سطح خونی آن حتی تا حد مسمومیت می افزاید.
کاهش سطح Vitamin D
-
ریکتس
-
استئومالاسی
-
استئوپوروز : ویتامین D موجب جذب کلسیم از روده ها می شود. تشکیل ماتریکس استخوانی نیازمند سطح کافی کلسیم می باشد.
-
سندرم های سوء جذب گوارشی : ویتامین D نوعی ویتامین محلول در چربی است ، از این رو در بیماری های سوء جذب یا سوء هضم جذب نمی شود.
-
بیماری کلیوی
-
بیماری کبدی : این بیماری ها بر فعالیت متابولیکی این اندام ها اثر گذاشته و موجب مهار تبدیل ویتامین D به شکل فعال آن یعنی 1 و 25_ دی هیدروکسی ویتامین D می شود.
-
ریکتس هیپوفسفاتمی فامیلی ( ریکتس هیپوفسفاتمی وابسته به X ) : عامل این بیماری موتاسیونی روی ژن PHEX واقع بر کروموزوم X است. این بیماران دچار فسفاتوری شدید مقاوم به درمان با ویتامین D می گردند.
-
بیماری حاد التهابی : التهاب موجود افزایش تبدیل 25_ هیدروکسی D به 1 و 25_ هیدروکسی D می گردد و در نتیجه مقدار (کل) 25_هیدروکسی D کاهش می یابد.
-
عدم مصرف کافی ویتامین D : کاهش مصرف خوراکی ویتامین D موجب پایین آمدن مقدار آن تا سطح عدم کفایت یا کمبود می شود.
-
عدم تماس کافی با نور خورشید : عدم تماس کافی با نور خورشید ، مقدار تولید درون زای ویتامین را تا سطح عدم کفایت یا کمبود کاهش می دهد.
سایر آزمایش های مربوط
کلسیم
دانسیته معدنی استخوان
فسفر
✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅